استعدادیابی ورزشی
استعدادیابی ورزشی در جامعه
امروزه در زمینه استعدادیابی ورزشی تحقیقات فراوانی صورت گرفته است و اکثر والدین به دنبال راهی برای کشف و پرورش اصولی استعداد ورزشی در کودکان خود هستند. به دلیل اهمیت فراوان ورزش افرادی وجود دارند که در کودکی با توجه به علاقه و یا پیشنهاد والدین خود به دنبال یک رشته ورزشی رفته اند که تصور می‌کردند در آن رشته استعداد دارند، اما به دلیل اینکه استعداد یابی نشده اند در این زمینه ناموفق بودند.
امروزه در مدارس استعدادیابی دانش آموزی برگزار میشود و اهمیت این کار در آن است که با استعدادیابی درست، افراد مستعد به سمت استعداد خود هدایت میشوند و برای پرورش آن تلاش میکنند. امروزه در همه جوامع توجه خاص و ویژه‌ای به ورزش شده است. جوانان، نوجوانان و بزرگسالان برای کسب سلامت خود ورزش را انتخاب میکنند. در رشته های ورزشی مختلف کودکانی را می‌بینیم که به صورت حرفه‌ای کار میکنند و والدینی که جهت پیشرفت این استعداد به دنبال بهترین راه هستند و از تلاش دریغ نمیکنند.
استعدادیابی ورزشی
استعداد در لغت به معنی، قابلیت خاص و ویژه در افراد، که قابل رشد و پرورش باشد. استعدادیابی ورزشی یعنی یافتن مهارت و قابلیت ورزشی در کودکان، و پرورش آن جهت کسب موفقیت ورزشی در آینده است. در واقع با استعدادیابی ورزشی افراد حرفه‌ای در ورزش با افراد غیر حرفه‌ای از هم مجزا میشوند. افرادی که به صورت حرفه‌ای و منظم استعداد خود را دنبال میکنند، مسیر کوتاه‌تر و سریعتر را جهت پرورش فعالیت ورزشی خود طی میکنند.
به طور مثال کسی که در زمینه فوتبال استعدادیابی شده است و زیر نظر مربی مجرب تمرینات علمی و منظم انجام میدهد، نسبت به کسی که فقط استعداد ذاتی فوتبال را دارد و فوتبال بازی می‌کند، در مسیری که طی میکنند و آموزش‌های ورزشی مرتبط که در این زمینه می‌بینند، با هم متفاوت هستند. به این مسئله باید توجه داشت که استعداد خود امری ذاتی است، اما پرورش آن امری اکتسابی است.
روش‌های استعدادیابی
- استعدادیابی طبیعی یا غیر منظم
- در استعدادیابی ورزشی طبیعی فردی که در یک رشته ورزشی شرکت کرده است، به صورت مشاهده ای و میدانی استعدادیابی میشود. در تمام مراحل ورزشی تمام موفقیت فرد در این راه به استعداد ذاتی و علاقه او در این رشته بستگی دارد. با وجود این استعداد ذاتی، لازم است که در این مسیر آموزش‌هایی هم ببیند. اما اکثرا پیشرفت و تکامل در اجرای حرکات ورزشی به صورت خیلی کند پیش میرود، زیرا که در مرحله اول بدون روش علمی استعدادیابی شده است.
- استعدادیابی علمی یا منظم
- در این روش متخصصان و کارشناسان علوم ورزشی، به کمک آزمون‌ها و سنجش‌های علمی، افراد مستعد را شناسایی میکنند و آنها را به ورزشی که در آن استعداد دارند هدایت میکنند. در این روش تست‌های ژنتیک ورزشی بررسی میشود. افرادی که با روش علمی انتخاب میشوند در زمان کمتر و بهینه‌تری به پرورش استعداد خود می‌پردازند. اما افرادی که طبیعی و در میادین ورزشی استعداد آنها شناسایی شده مسیر طولانی را پیش رو دارند. نکته حائز اهمیت در این روش این است که، استعدادیابی ورزشی دختران و پسران با هم تفاوت دارند.
استعدادیابی ورزشی دختران
الگوهای استعدادیابی
بین سال‌های 1975 تا 1989 الگوهای مختلفی برای استعدادیابی ورزشی ارائه شد.
- الگوی بار و ایور 1975
- الگوی گیمبل 1976
- الگوی جونز و واتسون 1977
- الگوی جرون 1978
- الگوی مونت و کازورلا 1982
- الگوی درک 1982
- الگوی استعدادیابی وودمن 1985
- الگوی استعدادیابی راسل 1989
ژنتیک ورزشی شاخص ذاتی بوده، که الگوهای ابتدایی بیشتر به آن تکیه می‌کردند، و به موارد روانشناختی و بیومکانیکی و همچنین مهارت توجه نداشتند. اما با گذر زمان، الگوهای راسل و وودمن با تکیه به موارد روانشناختی و بیومکانیکی و مهارت طراحی شدند. در واقع الگوهای راسل و وودمن در استعدادیابی ورزشی، ارزیابی بعد از آموزش را بر شاخص‌های ذاتی مقدم می‌دانند.
بلومفیلد در سال 1994 استعدادیابی ورزشی را به چهار دسته معیار تقسیم بندی کرد:
- پیکر سنجی و ترکیب بدن(قد ، طول دست، عرض شانه، عرض لگن، نسبت تنه به قد، درصد چربی بدن)
- قابلیت فیزیولوژیکی(میزان تحمل اسید لاکتیک، عملکرد قلبی تنفسی و مقاومت در برابر خستگی، توان هوازی و بی هوازی)
- توانایی‌های بیومکانیکی(قدرت، سرعت، توان، استقامت، انعطاف)
- ویژگی‌های روان شناختی(قدرت تمرکز، جسارت، هوش تاکتیکی)
شاخص‌های مهم استعدادیابی فوتبال
پین و گاردنر در سال 2006 شاخص‌های خود را در استعدادیابی فوتبال تعیین کردند. و داسیلوا و همکارانش در سال 2008 شاخص فوتبالیست های ملی برزیل را در رده سنی زیر 15 سال، با توجه به دو شاخص ترکیب بدنی و حداکثر اکسیژن مصرفی تهیه کردند. در سال 2010 موارد دیگری همچون توان و سرعت اندام‌ها هم به شاخص استعدادیابی در فوتبال اضافه شد. که وودز و همکارانش شاخص‌های اصلی را به صورت کلی در سال 2016 ارائه دادند.
استعدادیابی فوتبال
شاخص‌های مهم استعدادیابی ورزشی در رشته‌های مختلف
در سال 2008 گریگوریس و همکارانش، برای استعدادیابی ورزشی دختران والیبالیست پارامترهایی را تعیین کردند. با توجه به پست‌های متفاوتی که در والیبال وجود دارد، ترکیب و تیپ بدنی پارامتر تشخیص استعداد اعلام شد. در سال 2017 پیون و همکارانش مدلی را در استعدادیابی ورزشی دختران ژیمناستیک کار ارائه کردند، که نشان داد روش های علمی استعدادیابی باعث کاهش هزینه میشود. در سال 2013 زاری و همکارانش در استعدادیابی ورزشی پسران ژیمناستیک کار بین 12 تا 14 سال برزیل، پارامتر بیومکانیکی تعادل ایستا و پویای ورزشکار را ارائه کردند.
در ایران نیز پارامترهایی برای استعدادیابی در هر رشته ورزشی مشخص شد. در سال 1394 تعادل ایستای ورزشکاران تیرانداز زن و مرد را ناشی از تمرینات مکرر اعلام کردند. در سال 1384 مهمترین شاخص استعدادیابی بدمینتون را، توان بی هوازی و سرعت اندام فوقانی و توان اندام تحتانی و روحیه رقابت جویی در ورزشکار می‌دانستند و در سال 1387 مهمترین شاخص استعدادیابی دوچرخه سواران را، ظرفیت قلبی و تنفسی و توان اندام تحتانی اعلام کردند. سال 1382 مهمترین شاخص استعدادیابی فوتبال را ظرفیت قلبی تنفسی، قدرت دریبل و چابکی اعلام کردند و در سال 1383 شاخص استعدادیابی وزنه برداران را هوش، تیپ عضلانی و قدرت انفجاری اعلام کردند.
در زمینه استعدادیابی ورزشی مطالعات زیادی انجام شده است که از سال 1975 با الگوهای پایه آغاز شدند. با گذر زمان و با مطالعات بیشتر این الگوها اصلاح شدند و شاخص‌های خاص در هر رشته ورزشی مشخص شد. یکی از دشوارترین مسائل در این زمینه، میزان درصد موثر این شاخص‌ها برای موفقیت در رشته ورزشی است، که در رابطه با درصد معین برای هریک از این شاخص ها بحث و بررسی وجود دارد.